Biegus zmienny (Calidris alpina)

Biegus zmienny (Calidris alpina) ang. Dunlin - to mały ptak brodzący z rodziny bekasowatych. Średnie wymiary to długość 18-22 cm, rozpiętość skrzydeł 35-40 cm, a waga 30-85 g. Ptak jest nieco mniejszy od szpaka. O dość krępej sylwetce, krótkiej szyi i niezbyt długich nogach. W szacie godowej łatwo rozpoznawalny do czarnej plamie na brzuchu. Wierzch czarno-szaro-rdzawy, pierś czarno kreskowana na białym tle. W szacie spoczynkowej jest cały szary z jasnym, prawie białym spodem, bez ciemnej plamy. W locie widoczny biały pasek biegnący wzdłuż skrzydła oraz czarny pasek przez środek kupra i ogona. Dziób czarny, średniej długości, lekko zakrzywiony w dół. Samice są nieco większe od samców, ale jednakowo ubarwione. Cechą charakterystyczną osobników młodocianych są ciemne plamki po bokach ciała.
Rozpoznawanie ptaków tego gatunku nie jest łatwym zadaniem. Biegus zmienny może być pomylony z biegusem krzywodziobym, ma jednak krótsze nogi, a w szacie godowej jest łatwo rozpoznawalny po ciemnej plamie na brzuchu. Jako siedliska preferuje tundrę, torfowiska i bezdrzewne tereny podmokłe. Poza sezonem godowym wybrzeża wód, zarówno słodkich jak i słonych oraz wyspy w nurcie.
Jest najczęściej spotykanym biegusem w Polsce i jedynym lęgowym.
W naszym Kraju można obserwować dwa podgatunki tego ptaka. Calidris alpina alpina o dłuższym dziobie i bardziej kontrastowym ubarwieniu i C. a. schinzii z mniejszą plamą na brzuchu i o bardziej stonowanych barwach. Alpina jest częściej spotykany na przelotach, podczas gdy schinzii u nas gniazduje. W ostatnich latach gniazdował tylko na kilku stanowiskach (najwyżej 20-30 par) w delcie Świny, nad jez. Łebsko i w rejonie ujścia Redy do Zat. Puckiej. Niedawno jeszcze występował na Bagnach Biebrzańskich.
Podczas przelotów (marzec-maj oraz lipiec-listopad) można obserwować bardzo duże stada tych ptaków na wybrzeżu oraz zdecydowanie mniej licznie choć regularnie w głębi lądu. Więcej osobników pojawia się jesienią niż wiosną. Wędruje zwykle w grupach zmieszanych z innymi biegusami i siewkowatymi.
Biegus zmienny żywi się drobnymi bezkręgowcami. Latem są to owady, później częściej małe skorupiaki, larwy i inne zwierzęta żyjące na brzegach wody, zbierane z powierzchni lub poprzez sondowanie w miękkim podłożu.
Na wybrzeżu biegus zmienny buduje gniazdo na wilgotnych, rozległych łąkach i pastwiskach (tzw. słonawach) porośniętych gdzieniegdzie niską roślinnością słonolubną. Gniazdo buduje na ziemi, jako zagłębienie ze skąpą wyściółką dobrze ukryte w kępie roślinności trawiastej. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju-lipcu (w Polsce w maju) 4 oliwkowe, brązowo nakrapiane jaja. Wysiadywanie 28-22 dni przez obydwoje rodziców. Pisklętami opiekują się głównie samce. Młode uzyskują lotność po około 4 tygodniach.

Dość łatwy do zaobserwowania w okresie wędrówek na plażach i mulistych brzegach rzek i zbiorników.
Gatunek chroniony, wymieniony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako silnie zagrożony wyginięciem, i w Dyrektywie ptasiej; zagrożony zanikiem siedlisk lęgowych spowodowanym zarastaniem po zaprzestaniu wypasu i osuszaniem.
Opracowano na podstawie polskiej, angielskiej i niemieckiej encyklopedii Wikipedia.

Powyżej biegus zmienny w szacie juvenalnej (po lewo) i dorosłej, godowej (z prawej).

Biegus zmienny - Calidris alpina

Biegus zmienny - podobne gatunki

Biegus zmienny w szacie godowej ma charakterystyczną, ciemną plamę na brzuchu i jest w tedy bardzo łatwo rozpoznawalny. W szacie spoczynkowej jest popielaty z wierzchu, z biłym spodem. Jest wtedy podobny do biegusa krzywodziobego, który ma jednak dłuższe nogi i bardziej zakrzywiony dziób. Biegus zmienny wyróżnia się również we wszystkich szatach czarnym paskiem dzielącyw w środku ogon i kuper.

Inne biegusy pojawiające się w Polsce na przelotach to: piaskowiec, biegus rdzawy, płaskodzioby, płowy, arktyczny, malutki i mały oraz gatunki wyjątkowo zalatujące (stwierdzone poniżej pięciu razy): biegus wielki, tundrowy, karłowaty, białorzytny i długoskrzydły.

Piaskowiec

Biegus morski

Biegus malutki