Krogulec (Accipiter nisus)
Wymiary ciała samca (wielkość gołębia) to: długość 30-33 cm, rozpiętość skrzydeł 60-63 cm, waga około 150 g, Wymiary samicy (wielkość gawrona) to długość 35-39 cm, rozpiętość skrzydeł 74-79 cm, a waga to około 280 g.
Krogulec jest podobny (choć nieco mniejszy) do jastrzębia, od którego w locie łatwo go można odróżnić po ogonie: u krogulca jest równo ścięty, u jastrzębia lekko zaokrąglony. Skrzydła zaokrąglone. Ogon długi. Nogi są długie, żółte, zakończone palcami uzbrojonymi w haczykowate szpony. Samiec z wierzchu jest niebieskawy, a od spodu na białawym tle ma poprzeczne pomarańczowe prążki. Samica plecy i skrzydła oraz prążki na piersi i brzuchu popielate. Samica krogulca niewiele ustępuje rozmiarami samcowi jastrzębia, do którego jest również podobna ubarwieniem, ale krogulec jest smuklejszej budowy.
Odzywają się bardzo rzadko, przeważnie gdy są niepokojone w pobliżu gniazda.
Występuje w Europie środkowej i wschodniej, Azji oraz Afryce północnej. W Polsce dość rozpowszechniony na całym niżowym obszarze kraju, ale nieliczny ptak lęgowy. Najliczniej występuje na wschodzie kraju. Częściowo wędrowny (przeloty III-IV i IX-XI). Część ptaków nie odlatuje na zimę, ale prowadzi koczowniczy tryb życia. W zimie i jesienią przelatują przez Polskę ptaki, które gniazdują dalej na wschodzie i północy. Zamieszkuje skraje lasów w pobliżu pól z kępami drzew oraz w drągowinach sosnowych i świerkowych. Często spotykany blisko siedzib ludzkich.
Krogulec jest doskonałym myśliwym i mimo swych niewielkich rozmiarów jest postrachem drobnych ptaków, które potrafi chwytać nawet w gęstwinie gałęzi. Nie wypatruje łupu jak myszołów lecz podczas polowania niepostrzeżenie zbliża się do zdobyczy lecąc nisko nad ziemią i doskonale przy tym wykorzystując przeszkody i osłony terenowe. Zdobycz swoją błyskawicznie atakuje w locie lub na ziemi, co ułatwiają mu stosunkowo długie i cienkie nogi. Na jego pożywienie składają się głównie drobne ptaki (do wielkości drozda), takie jak wróble domowe, mazurki, sikory, zięby. Zdarza się, że samica atakuje ptaki wielkości gołębia. Rzadziej poluje na myszy, żaby i większe owady.
Gniazdo zakłada zazwyczaj na świerku lub jodle, w koronie drzewa, przy pniu na niewielkiej wysokości. Zbudowane jest z cienkich patyczków wyścielone świeżymi gałązkami. Wyprowadza jeden lęg w roku, składając w maju 4 do 6 niebieskawych brązowo plamkowanych jaj. Jaja wysiadywane są przez okres 33-35 dni przez samicę. Pora gniazdowania dla wysiadujących samic jest wyjątkowo niebezpieczna, gdyż właśnie wtedy się pierzą i jest praktycznie bezbronne. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 26-31 dniach.
Objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Łatwiejszy do zaobserwowania niż jastrząb, szczególnie zimą, gdyż często pojawia się na otwartej przestrzeni. W okresie jesienno-zimowym można go zobaczyć nawet w mieście.
Z zimującymi krogulcami związana jest interesująca legenda.Kiedyś sądzono, że kukułka przebywająca w Polsce tylko latem, na zimę zamienia się w krogulca. Faktycznie podobieństwo kukułki i krogulca jest duże. Są podobnej wielkości, wzór ubarwienia (prążki na brzuchu i piersi) mają bardzo podobny. Długi ogon i podobny sposób lotu potęgują to podobieństwo. Zdarza się, że oba gatunki lecąc nisko nad ziemią są trudne do rozróżnienia, jednak żadna przemiana kukułki w krogulca oczywiście nie następuje. Kukułki odlatują do Afryki w końcu lata, a krogulce pozostają na zimę.
Opracowano na podstawie polskiej, angielskiej i niemieckiej encyklopedii Wikipedii oraz artukułu Jacka Batlei zamieszczonego w internecie.
Krogulec - podobne gatunki
Jest większy od krogulca, szczególnie od samca. W locie można zauważyć, że jastrząb ma ogon zaokrąglowy, a krogulec ścięty. Jastrząb jest bardziej krępej budowy.
© Jurek Grzesiak 2009 - Fotograficzny atlas flory i fauny - Krogulec