Bączek (Ixobrychus minutus)

Bączek (Ixobrychus minutus, ang. Little Bittern) to średniej wielkości ptak brodzący z rodziny czaplowatych, określany kiedyś jako czapla huczek. Gnieździ się w całej Europie z wyjątkiem Anglii, Skandynawii i Grecji (ale także w Azji, Afryce i Australii). W Europie jest to gatunek ginący. Wielkość całej populacji szacuje się na 37-110 tys. par, z czego najwięcej w Rosji (do 50 tys.), Rumunii (do 20 tys.), na Ukrainie i na Węgrzech (do 6 tys.). W Polsce gnieździ się zaledwie 600-700 par, najwięcej na Górnym Śląsku, w Dolinie Górnej Wisły, Dolinie Baryczy, Wielkopolskim PN, Dolinie Nidy i Dolinie Tyśmienicy.
Gatunek wędrowny. Przylot: IV-V, odlot: VIII-IX.
Jest to najmniejsza czapla europejska (wielkości małego gołębia).
Osiąga wymiary: długość 35-38 cm, rozpiętość skrzydeł około 54-56 cm i waga 136-146 g. Wyraźnie zaznaczony dymorfizm płciowy, co jest rzadkością u czapli. Samiec ma wierzch ciała i potylicę czarną, głowę, szyję i pokrywy skrzydłowe płowożółte, spód brudnobiały. Samica ma czapeczkę ciemnobrązową. Szyję, głowę i pokrywy skrzydłowe żółtobrązowe, grzbiet ciemnobrązowy z podłużnymi jasnymi plamami, spód brudnobiały z ciemnymi podłużnymi plamami. Osobniki młodociane podobne do samicy, lecz całe brązowe z podłużnymi paskami. Dziób ostro zakończony, zaopatrzony po brzegach w drobne piłkowane ząbki. Brak ozdobnych piór na grzbiecie. Lata w podobny sposób do innych czapli, tzn. wyciąga nogi do tyłu i kurczy szyję, a tył głowy opiera pomiędzy ramionami. Lot ma cichy i miękki. Skrzydłami uderza podobnie szybko jak gołąb. Głos przypomina trochę spowolnione szczekanie psa, a usłyszeć go można głównie w ciepłe i parne czerwcowe i lipcowe wieczory.
Żyje w trzcinowiskach na różnego typu zbiornikach wodnych takich jak jeziora, stawy hodowlane, glinianki, torfianki, starorzecza i doliny rzeczne. Prowadzi skryty tryb życia i niechętnie pokazuje się na otwartej przestrzeni. Zaniepokojony wyciąga pionowo ciało, wysuwa dziób wysoko do góry i zamiera w bezruchu upodabniając się do badyla trzciny. Kiedy odczuwa chłód lub wypoczywa kurczy szyję i zmniejsza powierzchnie ciała, przybierając postać kulki, z której wystają na zewnątrz tylko dziób i nogi. Gdy przeciska się przez trzciny wyciąga ciało stając się bardzo wąski. Za pomocą długich palców baczek potrafi czepiać się pionowo stojących badyli, a ponieważ jest lekki, pełza wysoko z dużą zręcznością. Koło południa, kiedy upał dokucza mu w gąszczu zarośli, wychodzi na wierzchołki trzcin i krzewów.
Pożywienie bączka stanowią zwierzęta wodne, przede wszystkim owady i ich larwy, ślimaki, pijawki i kijanki. Potrafi połknąć również małą rybkę wielkości palca. Poluje głównie wieczorem i nocą.
Nie jest to gatunek kolonijny, lecz dwie pary mogą gnieździć się w odległości zaledwie 50 m. od siebie, w skrajnych przypadkach odległość ta zmniejsza się nawet do 10-15 m. Gniazdo o średnicy 25-35 cm. zakłada w trzcinach, rzadziej w krzewie lub na drzewie budując je z gałązek, łodyg i liści trzcin jako płytkie zagłębienie. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg (lub dwa jeśli pierwszy został zniszczony), składając w maju-lipcu 4-7 (zdarza się do 9) białych, nie połyskliwych jaj. Wysiadywane są przez okres 16-19 dni od chwili zniesienia ostatniego jaja przez obydwoje rodziców. Pisklęta, pokryte żółtawym puchem opuszczają gniazdo już po 5-10 dniach, a uzyskują lotność i usamodzielniają się po 30 dniach. Bączki prowadzą koczowniczy i wędrowny tryb życia. Młode po opuszczeniu gniazda mogą przemieszczać się w promieniu nawet do 200 km.
Bączek to ptak skryty i trudny do obserwacji, zwykle widywany podczas przelotu pomiędzy kępami roślinności. Najczęściej wylatuje z gąszczu trzcin i równym lotem przelatuje tuz nad wodą do trzcin rosnących na przeciwległym brzegu, w których natychmiast znika. Za kilka minut wraca ta sama drogą.
W Polsce gatunek jest objęty ochroną ścisłą oraz wymieniony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako narażony na wyginięcie.
Opracowano na podstawie: "Ptaki ziem polskich" Jana Sokołowskiego oraz artykułu Antoniego Marczewskiego zamieszczonego w internecie.

Bączek - podobne gatunki

Bączek, w porównaniu bąkiem jest znacznie mniejszy, zawsze wyróżniają go jasne pokrywy skrzydłowe i czarna czapeczka.

Bąk