Dzierzba czarnoczelna (Lanius minor)

Dzierzba czarnoczelna (Lanius minor, ang. Lesser Grey Shrike) to mały ptak z rodziny dzierzbowatych o wymiarach: długość ciała 20-22 cm, rozpiętość skrzydeł około 35 cm i waga około 40-65 g. Zamieszkuje wschodnią i południową Europę, Turcję, środkową Azję oraz środkową Syberię.

Gatunek typowo stepowy, związany z klimatem kontynentalnym, najchętniej występuję tam, gdzie średnia temperatura lipca przekracza 17 stopni C. Ptak wędrowny, przeloty w kwietniu-maju i sierpniu-wrześniu. Zimuje w południowej Afryce. Dawniej w Polsce dość rozpowszechniona, ale w ostatnim dwudziestoleciu gwałtownie zmniejszała liczebność stając się ptakiem skrajnie nielicznym (około 10 par), ginącym ptakiem lęgowym głównie we wschodniej części kraju. Gniazduje regularnie jedynie na terenie gminy Michałowo.

Podobna do srokosza, ale nieznacznie mniejsza, z krótszym ogonem i dłuższymi skrzydłami oraz zwykle bardziej wyprostowaną postawą. Wierzch ciała popielaty, gardło białe, a spód z wyraźnym różowym nalotem. Na głowie szeroka czarna maska, u samca większa niż u samicy i sięgająca na czoło. Na czarnym skrzydle jedno białe lusterko. Ogon czarny z białymi skrajami. Samice mają mniej różowy spód, szare czoło i wierzch szary bez niebieskiego odcienia. Ptaki młode są z wierzchu prążkowane, podobnie jak samica mają szare czoło i czarną maskę przez oko, a spód ciała kremowy.

Śpiew jest wiązanką różnych melodii, naśladownictw, gwizdów i skrzeków. Śpiewa głośniej niż srokosz, wzlatując nad terenem gniazdowym. Wabi różnymi skrzeczącymi dźwiękami, podobnie do sroki.

Lata prostoliniowo, zmierzając bezpośrednio do celu. Najchętniej przebywa w zadrzewieniach śródpolnych, szpalerach i kępach drzew, na brzegach lasków, w krajobrazie rolniczym z niską roślinnością. Także na obrzeżach starych parków, wysokopiennych ogrodów i sadów.

Żywi się owadami, ślimakami, dżdżownicami, pająkami, rzadziej drobnymi gryzoniami i jaszczurkami. Rzadko zjada owoce takie jak maliny, wiśnie i figi. Poluje w locie lub częściej z zasiadki, spadając z góry na upatrzoną zdobycz. W swoim rejonie posiada kilka czatowni o wysokości 1-6 metrów, z których lokalizuje zdobycz w promieniu do 15 metrów. Po schwytaniu ofiary wraca do czatowni, gdzie ją zjada. Podobnie jak inne dzierzby nabija upolowane ofiary na ciernie lub kolce. Pokarm zdobywa w niewielkiej odległości od gniazda (do 80, rzadziej 200 metrów).

Wyprowadza jeden lęg w roku, pod koniec maja lub w czerwcu. Gniazduje zwykle w pojedynczych parach, ale zaobserwowano na obrzeżach wiatriołomów występowanie luźnych kolonii. Gniazdo zakłada w koronie wysokiego drzewa, umieszczone w rozwidleniu konarów, najczęściej na gruszy, jabłoni, topoli lub orzechu włoskim. Zbudowane jest z korzonków, kłączy, zielonych liści roślin zielnych i traw, wyścielone trawkami, włosiem i piórami.

Składa 3-9 (najczęściej 5-7) zielonkawych, brunatno i oliwkowo plamkowanych jaj. Samica wysiaduje 15-16 dni. Młode opuszczają gniazdo po 14-19 dniach, a następnie przebywają wspólnie z rodzicami na niewielkim terytorium o promieniu 200-250 m. Większość lęgów kończy się niepomyślnie.

Objęta ochroną gatunkową ścisłą. Wymieniona w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako gatunek skrajnie zagrożony, i w Dyrektywie ptasiej, zagrożony utratą siedlisk poprzez intensyfikację rolnictwa, zarastanie nieużytków, likwidacją zadrzewień śródpolnych, chemiczne skażenie gleby.

Dzierzba czarnoczelna - podobne gatunki

Dzierzba czarnoczelna jest podobna do srokosza. U dorosłych ptaków czarna maska na twarzy sięga ponad czoło, a na piersi może występować różowawy nalot.

Gąsiorek