Gadożer (Circaetus gallicus)

Gadożer nazywany dawniej krótkoszponem (Circaetus gallicus, ang. Short-toed Eagle) to duży, wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący południową i środkową Europę, zachodnią i południową Azję oraz północną Afrykę.
Średnie wymiary ciała to: długość około 67 cm, rozpiętość skrzydeł 170-180 cm, a waga 1,7-2,0 kg.
Brak dymorfizmu płciowego, choć samica jest nieco większa od samca. Grzbiet brązowo-brunatny, spód jasny, niemal biały z drobnymi plamkami układającymi się w brunatne, poprzeczne pręgi. Dziób niebiesko-czarny, nogi niebieskie. Dość długie i szerokie skrzydła. Ciemna głowa i szyja. Młodociane mają jaśniejszy grzbiet. Czasami lata z łapami zwisającymi ku dołowi.
Przeloty odbywa w kwietniu i sierpniu-październiku. Europejska populacja zimuje w północnej i środkowej Afryce. W Polsce niegdyś liczniejszy, obecnie skrajnie nielicznie lęgowy (10-20 par, niemal wyłącznie na wschodzie kraju).
Biotop to rozległe lasy, w otoczeniu których znajdują się tereny podmokłe.
Gniazdo to luźna konstrukcja na wysokim drzewie, często na obłamanym wierzchołku lub w sporej odległości od pnia. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając jedno jajo, które wysiadywane jest przez okres około 35-47 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 70 dniach. Nic dziwnego, że jajo jest tylko jedno, bo jest ono naprawdę duże i waży około 150 g., czyli niemal tyle samo, co jajo o wiele większego orła przedniego.
Pożywienie to niemal wyłącznie płazy i gady (jak nazwa wskazuje). Chętnie poluje na zaskrońce, jaszczurki oraz żmije. Gadożer, wcześnie rano, gdy inne ptaki już polują, jeszcze sobie siedzi na gałęzi i śpi bądź odpoczywa. Na łowy rusza, gdy reszta ptaków drapieżnych wróciła już z polowania, czyli wczesnym popołudniem, gdy jest już naprawdę ciepło i zaczynają swoją aktywność gady. Co prawda gadożer nie jest odporny na jad żmii, ale potrafi je łapać tak sprytnie, że żmija nie jest go w stanie ukąsić. Dodatkowo jego łapy pokryte są twardą i grubą łuską rogową, co stanowi dość dobre zabezpieczenie przed ukąszeniami. Łapy gadożera różnią się zresztą od łap innych ptaków drapieżnych tym, że ma on bardzo krótkie szpony (stąd dawna jego nazwa to krótkoszpon).
Objęty jest ochroną gatunkową ścisłą. Wymaga ochrony czynnej. Wokół gniazd gadożerów obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 marca do 30 września) - w promieniu do 500 m od gniazda.