Gęś tybetańska (Anser indicus)

Gęś tybetańska (Anser indicus, ang. Bar-headed Goose, niem. Streifengans) to ptak o długości około 70-75 cm, czyli podobnych wymiarów jak występująca w Europie środkowej gęgawa. Rozpiętość skrzydeł to 40-50 cm, a waga 2,5-3,0 kg. Samica jest przeważnie nieco mniejsza od samca. Charakterystyczną cecha wyglądu są dwa czarnobrunatne pasy na głowie. Pierwszy przebiega łukowato od lewego oka nad potylicą do prawego oka, drugi znajduje się równolegle biegając kilka centymetrów w stronę karku i jest nieco krótszy. Szyja na wierzchu i od spodu jest czarna. Głowa raczej biała podobnie jak strona brzuszna. Reszta ciała w kolorze jasno srebrzystym, choć boki są najczęściej nieco ciemniejsze, a końcówki pokryw skrzydłowych czarne. Dziób pomarańczowy o długości 4,5-6,5 cm. Oczy ciemnobrunatne, stopy pomarańczowe. Nowonarodzone gęsi tybetańskie ważą około 100 gramów, mają szare dzioby i szare stopy, także grzbiet jest szary, a strona brzuszna ciemnożółta. Upierzenie jest cętkowane na potylicy z małymi brązowymi plamami.

Gęsi tybetańskie są ptakami wędrownymi i po pół roku życia muszą podjąć wędrówkę do miejsc zimowania. Miejsca lęgowe znajdują się przede wszystkim na płaskowyżach Azji centralnej, Rosji wschodniej, południu Tybetu, w Indiach północnych, Mongolii i Chinach. Miejsca zimowania to głównie południowe Himalaje, ale także północne i zachodnie Indie oraz Pakistan, Bangladesz, Nepal i Birma. Niektóre ptaki wędrują do wyżej położonych partii Tybetu. Gęś tybetańska zdarza się w Europie w zasadzie wyłącznie jako zbieg z niewoli. Pomimo że dochodzi do skutecznego krzyżowania się z gęgawami i potomkowie są płodni, to taka mieszanka na większą skale nie wydaje się prawdopodobna. Najchętniej zasiedlają niziny rzeki lub bagna, szczególnie w Azji centralnej, ale także w obszarach stepowych. Gęsi obserwuje się także w Tybecie do wysokości 5.600 m n.p.m.

Wiele gęsi tybetańskich w wędrówce od miejsc lęgowych do miejsc zimowania musi przelecieć nad Himalajami na wysokości sięgającej do 9000 metrów. Obserwowano stada przelatujące nad najwyższą górą świata Mount Everest, co nominuje je najwyżej latającymi ptakami świata. Przy takiej wysokości ciśnienie tlenowe wynosi zaledwie 30% normalnego (nad poziomem morza) i gęsi są specjalnie do tego przystosowane przez dopasowanie czerwonej hemoglobiny do szczególnie szybkiego adaptowania tlenu w niskim ciśnieniu. Trzeba także dodać, że temperatura na tych wysokościach może sięgać -50 stopni Celsjusza, a normalna szybkość przelotu to 80 km/h, choć przy silnym, sprzyjającym wietrze może sie podwoić.

Rośliny są podstawą pokarmową gęsi tybetańskiej od wodorostów do traw i korzeni roślin wodnych (przykładowo turzycy). W zimie odżywiają się także ziarnami zbóż i bulwami korzeniowymi, ale także owadami, małymi skorupiakami i mięczakami. Gęsi pożywiają się przeważnie nocą lub o poranku, względnie przed zachodem słońca. Żerują grupowo.

Gęsi tybetańskie staja się dojrzałe w drugim lub trzecim roku życia. Łączą się w pary między końcem marca, a środkiem kwietnia i wtedy rozpoczynają poszukiwania miejsca na gniazdo na obszarze wolnym już od śniegu. Organizują się wtedy w luźne kolonie lęgowe, które na niewielkiej przestrzeni gromadzą 10 do 30 par w odległości 2-3 metrów od siebie. Gniazda najchętniej zakładają na małych wysepkach na stepowych jeziorkach lub bagiennych obszarach. W Tybecie gniazda zakładają także na ostrych skałach, często w bezpośredniej bliskości gniazd kruka.

Samiczka składa, w zależności od lokalnych warunków klimatycznych, między początkiem maja, a czerwcem, przeważnie cztery lub pięć białych jaj, które wysiaduje przez cztery tygodnie, podczas gdy samiec strzeże lęgowiska. Pisklęta wylęgają się prawie jednocześnie i muszą sobie poradzić ze skokiem do wody z gniazda, które często jest wysoko położone. W Tybecie, często jest to skok z wysokości nawet 25 metrów. Zdarz się, że taki skok powoduje chwilową utratą przytomności. Do lotności dożywają najczęściej trzy młode. Upierzenie dorosłe otrzymują już po około ośmiu tygodniach. Przez pierwszy rok życia przebywają obok rodziców.

Liczebność ptaków na Świecie w roku 2004 oceniano na 52.000 do 60.000 sztuk, z tendencją malejącą. Gęsi tybetańskie w jej obszarach zimowania są bardzo bojaźliwe, a w obszarach lęgowych z kolei są bardzo ufne i mają mały dystans ucieczki. Ptaki te, z powodu swej małej agresywności i dobrego znoszenia niewoli dobrze nadają się do hodowli.

Prezentowane zdjęcia zostały wykonane w czerwcu 2006 roku w okolicy miejscowości Słońsk. Obserwowałem dwa osobniki w niewielkim stadzie gęgaw, a obserwację zgłosiłem do Komisji Faunistycznej.