Dudek (Upupa epos)

Dudek (Upupa epos, ang. Hoopoe) zasiedla skraje starych drzewostanów liściastych i aleje w pobliżu łąk, pól i ugorów. Niewielkie prześwietlone lasy, obrzeża dużych lasów sąsiadujące z otwartymi terenami, także sady i obrzeża siedlisk ludzkich. Preferuje miejsca, gdzie wypasane jest bydło. Podczas godów ptaki nawołują się i ścigają. Samce w stosunku do siebie są agresywne. Podczas zalotów samiec często podnosi czubek i wachluje ogonem. Miejsce na gniazdo wybierane jest przed główną fazą zalotów. Samiec pokazuje samicy miejsce potencjalnego gniazda, wołając ją. Czasami wchodzi do dziupli i stamtąd ją nawołuje. Po zaakceptowaniu miejsca przez samicę następuje poznawanie okolicy około 2 dni, a następnie budowa gniazda, która trwa od 1 do 14 dni. W końcu następują tak zwane zaloty karmiące. Samiec woła samicę, ta wychyla się, otwiera dziób, w który samiec wkłada smakołyk. Karmienie samicy przeplatane jest licznymi aktami kopulacji, aż do zniesienia ostatniego jaja. W okresie tym samiec jest bardzo agresywny w stosunku do innych osobników.

Gniazdo buduje w dziupli (szczególnie lubi wierzby), pod korzeniami, w skrzynkach lęgowych, norach skarp i urwisk, szczelinach skał, stertach kamieni lub w szczelinach budynków. Wysokość umieszczania gniazda rzadko przekracza 3 m. Wyściółka w gnieździe nie występuje lub jest bardzo skąpa, złożona z suchych traw, liści i włosia. Rozmiar i natura terytoriów jest słabo zbadany. W Polsce przyjmuje się, że rewir pary wyznacza promień 250 m wokół gniazda co daje około 20 ha. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w połowie maja 4 do 9 jaj. Są zielonkawe lub brązowawe, bez plam i namazów. Składane są w dwudniowych odstępach. Jaja wysiadywane przez okres 15 do 18 dni przez obydwoje rodziców. We wczesnym stadium po wykluciu samiec dostarcza najwięcej pokarmu rzadko wchodząc do dziupli. Karmi młode przy wejściu do dziupli lub podaje pokarm samicy, która sama karmi młode. Gdy pisklęta są starsze karmią je oboje rodzice. W gnieździe młode rozmieszczone są promieniowo, głowami do środka. Ten, na którego przypada kolej, zwrócony jest dziobem do otworu wlotowego, przyjmuje pokarm, chowa się i następuje rotacja zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Pisklęta opuszczają gniazdo po 20 do 27 dniach (około 20-25 czerwca). Po wylocie z gniazda przebywają z rodzicami około miesiąca, pokarm zaczynają zdobywać już po 6 dniach.

Pożywienie to drobne bezkręgowce, przede wszystkim owady i ich larwy wyciągane długim dziobem z ziemi i z odchodów bydła. Są to między innymi turkuć podjadek, pasikonik, chrabąszcze, mrówki i motyle. Schwytany owad jest miażdżony, następnie podrzucany w górę, łapany do gardła i łykany. W okresie lęgowym pokarm zdobywa w promieniu do 2 km od gniazda. W okresie karmienia piskląt pokarm gromadzi w dziobie. Wody pije bardzo mało. Dudki w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Jako przyczynę spadku liczebności tego gatunku podaje się intensyfikację rolnictwa. Zagrożenie dla dudka stanowią także szpaki, które konkurują z nimi o dziuple. Liczebność dudka w Polsce w roku 2005 szacowano na około 4 tysiące par.

Na zdjęciu powyżej dudek kąpiący się w piasku.