Suseł moręgowany (Spermophilus citellus)

Susły moręgowane (Spermophilus citellus, ang. European ground squirrel), zwane również europejskimi wiewiórkami ziemnymi, występują w Europie oraz Azji Mniejszej. W Europie wyróżnić można dwie duże populacje: środkowoeuropejską oraz bałkańską. Oddzielone są one od siebie pasmem Karpat Wschodnich i Południowych. Do populacji środkowoeuropejskiej należą susły występujące na rozproszonych stanowiskach w Czechach, Słowacji, Austrii oraz na Węgrzech. Populację bałkańską tworzą osobniki z Ukrainy, Rumunii oraz Bułgarii. W Polsce susły moręgowane występowały na południowym-zachodzie: na Opolszczyźnie, Górnym i Dolnym Śląsku oraz Ziemi Lubuskiej.
Suseł moręgowany ma futerko ubarwione jednolicie w kolorze szarożółtawym, w przeciwieństwie do susła perełkowanego, którego brązowa sierść na grzbiecie pokryta jest białymi plamkami. U niektórych osobników susła moręgowatego można jednak zauważyć na grzbiecie delikatny pręgowany wzór. Starsze osobniki są z reguły jaśniejsze od młodych, niekiedy wręcz jasnopopielate. Cechą charakterystyczną, która różni susły od ich najbliższych kuzynów: wiewiórki i świstaka, jest obecność silnie rozwiniętych worków policzkowych, służących do gromadzenia pokarmu. Suseł jako swego rodzaju relikt dawnego modelu rolnictwa opartego na łąkarstwie i ekstensywnym wykorzystywaniu ziemi zniknął z naszego krajobrazu nie "akceptując" przekształceń w gospodarce rolnej. Obecnie w Polsce trwa projekt zakładający przywrócenie susła.
Suseł moręgowany jest gryzoniem należącym do rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae). W naszym kraju najbliższym jego krewniakiem jest suseł perełkowany (Spermophilus suslicus), występujący na kilku izolowanych stanowiskach na południowym wschodzie Wyżyny Lubelskiej, oraz częściowo na Roztoczu. Areały występowania obu susłów nigdy na siebie nie nachodziły i stąd zwierzęta się nie krzyżowały. Zwierzę to ma niewielkie rozmiary. Długość tułowia wynosi około 25 cm. Ogon, jak u większości gatunków ziemnych wiewiórek, jest stosunkowo krótki - około 1/4 długości tułowia. Samce są nieco większe od samic, ale ich waga nie przekracza 300-350 g. Charakterystyczne dla susła są duże, ciemne oczy.
Zwierzęta te, żerując, ustawicznie badają otoczenie w celu uniknięcia ataku drapieżnika (lis, tchórz, łasica, kot domowy oraz ptaki drapieżne). W tym celu często stają "słupka", ażeby powiększyć sobie pole widzenia. W przypadku zauważenia zbliżającego się zagrożenia suseł wydaje charakterystyczny, wysoki gwizd i błyskawicznie znika w swojej norce, od której nie oddala się na odległość większą niż 60-80 metrów. Indywidualne dla każdego osobnika nory posiadają system korytarzy z kilkoma wejściami. Korytarze mogą mieć nawet do ośmiu metrów długości i schodzić do dwóch metrów poniżej poziomu gruntu. Susły potrafią również bronić się aktywnie przed drapieżnikami, blokując tunele piaskiem i roślinnością. Susły są zwierzętami żyjącymi w grupach. Zdarzają się grupy złożone z jednej rodziny, ale także ogromne kolonie, w skład których wchodzi tysiące osobników.
Susły żyją na otwartych, suchych obszarach, pozbawionych drzew i krzewów. Występują na ugorach, polach uprawnych, suchych łąkach, pastwiskach oraz nasłonecznionych pagórkach. Żerują w dzień. W Polsce począwszy od 2-3 godzin po wschodzie słońca, do kilku godzin przed zachodem, często chętnie i intensywnie w południe. W krajach o cieplejszym klimacie, raczej tylko do godziny 10.00, a potem znów od 16.00.
Susły odżywiają się głównie zielonymi częściami roślin, choć zjadają także kwiaty, nasiona (przysmakiem jest pszenica), a także korzenie. Chętnie zjadają też owady, szczególnie chrząszcze i motyle w różnych stadiach rozwojowych. W sporadycznych przypadkach zdarza się, że sięgają po jaja ptaków gniazdujących na ziemi.

Wczesną jesienią (najczęściej początek września) zwierzęta te zapadają w sen zimowy, który trwa 5-7 miesięcy. Gody rozpoczynają się zaraz po przebudzeniu samic, czyli najczęściej na początku kwietnia i trwają blisko miesiąc. Po miesięcznej ciąży na świat przychodzi od trzech do ośmiu młodych. Opuszczają one nory macierzyste około połowy czerwca, kopiąc własne płytkie korytarze lub zajmują opuszczone nory innych susłów w niewielkiej odległości od miejsca urodzenia. Jest to najbardziej niebezpieczny okres w życiu susła i wtedy najwięcej ich ginie. Susły żyją do pięciu lat.

Suseł moręgowany objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W Załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną przy jego nazwie umieszczono symbol (1), co znaczy, że jego ochrona ma pierwszeństwo przed wszelkimi potrzebami gospodarczymi, oraz symbol (2), oznaczający, że gatunek ten wymaga ochrony czynnej. Gatunek ten znajduje się także w Załącznikach nr 2 i 4 tzw. Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, czyli powinien nie tylko podlegać ochronie gatunkowej, ale jego siedliska należy też chronić w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000.

Suseł żerujący wśród traw.

Suseł moręgowany - Spermophilus citellus

Na fotografii suseł podczas gwizdania.